SSDH – Tổ chức US News xếp loại 3.000 đại học bốn năm ở Mỹ vào 4 loại khác nhau: National University, National Liberal Arts College, Regional University và Regional College.
Tất cả các loại trường này đều cấp ít nhất bằng cử nhân. Giá trị của các bằng cử nhân này như nhau, không phân biệt thể loại trường. Ví dụ nếu bạn nhận được bằng cử nhân ngành hóa học từ một National University thì nó tương tự như bằng cử nhân ngành hóa học từ một Regional College. Không có công ty, nhà tuyển dụng, hoặc ban tuyển sinh các chương trình cao học nào quan tâm đến thể loại trường bạn tốt nghiệp cả.
Tuy nhiên, US News phân các đại học bốn năm thành 4 loại để giúp các phụ huynh và thí sinh phân tích nhanh môi trường học của mỗi nơi, vì mỗi thể loại sở hữu một loạt các đặc điểm chung. Dưới đây, Khương trình bày các đặt tính khái quát của mỗi loại trường. Nhưng dĩ nhiên trong đời thì luật lệ nào cũng có ngoại lệ, nên Khương cũng sẽ đề cập một số chi tiết đó.
???????? ?????????? (??)
??́ ??̣: ??????? ??????????, ?????????? ?? ????????????, ????????ℎ ???????, ?????? ??????????, ?????? ???????, ?????????? ?? ?????????? – ??? ???????, ?????????? ?? ??? ???? ?? ???????, ??????? ????? ??????????.
- Kích thước to về diện tích lẫn số học sinh
- Lớp to
- Ngành học có thể đi rất sâu
- Tập trung nghiên cứu là chính, còn được gọi là ???????? ??????????
- Có hàng loạt bằng thạc sĩ và tiến sĩ trong nhiều lĩnh vực
- ???̂?? ??̀? ???́?? ??̛́? ???? ???̂? ???̂́? ??̂́ ??̂́? ??̛̉ ???̂?
Đây là những trường rất lớn, gồm từ 10.000 đến 40.000 học sinh, kể cả sinh viên đại học lẫn cao học. Vì vậy việc bạn ngồi trong một giảng đường gồm 100-200 học sinh là chuyện bình thường. Bên cạnh đó, giáo sư ở National University tập trung nghiên cứu nhiều hơn là giảng dạy, vì lượng nghiên cứu hàng năm là yếu tố hàng đầu giúp các trường trong thể loại này đạt được danh tiếng toàn quốc và toàn thế giới. Chính vì kích thước to và lượng nghiên cứu lớn của các NU, lúc nào họ cũng xuất hiện trên các bảng xếp hạng các đại học tốt nhất thế giới như Times Higher Education, Forbes, Shanghai Ranking, etc, những tổ chức rất coi trọng số lượng nghiên cứu của mỗi trường và dùng nó làm yếu tố hàng đầu khi xếp hạng. Ở NU, bạn sẽ gặp nhiều cơ hội làm thực tập nghiên cứu vào mùa hè hoặc suốt năm, vì đây là một ổ nghiên cứu, giáo sư nào cũng tạo ra một vài dự án hàng năm. Một điều lợi nữa gồm việc ngành học của NU đi rất sâu. Ví dụ như ngoài ngành Biology, họ còn có các ngành cụ thể hơn và liên quan đến Biology như Microbiology, Biomedical Science, Cellular Biology, etc. Trường lớn thường có nguồn nhân lực và kinh phí để đầu tư sâu vào một ngành.
Nhưng mặt trái bao gồm việc sinh viên đại học sẽ ít có cơ hội tương tác với giáo sư, những người thường trao trách nhiệm đứng lớp cho trợ giảng (Teaching Assistant, hoặc TA). Những TA này là sinh viên cao học đang trong quá trình hoàn thành luận án tiến sĩ. Nếu bạn có thắc mắc hoặc quan ngại gì, bạn sẽ làm việc với TA trước và giáo sư cuối cùng. Ngoài ra, vì bạn sẽ ngồi học trong các lớp to, bạn sẽ không được nhận nhiều sự chú ý từ trợ giảng hoặc giáo sư. Sự thật về các NU rằng họ không chú trọng đầu tư vào bậc đại học bằng bậc cao học, vì bậc cao học là nơi các thí nghiệm, phát minh, nghiên cứu sáng tạo nhất diễn ra, giúp trường danh giá hơn.
Đa phần các NU không hào phóng cho lắm với học sinh quốc tế cấp cử nhân. Những trường cho nhiều tiền nhất là các trường nằm trong top 20 của US News như Harvard, Princeton, Yale, Chicago, Duke, Notre Dame, Vanderbilt. Đây là những trường rất khó vào, nhưng đã vào rồi thì thường họ sẽ cho đủ tiền để mình đóng trong ngân sách của gia đình. Đối với những trường nằm ngoài top 20, bạn sẽ gặp nhiều khó khăn khi xin hỗ trợ tài chính. Một số trường còn có chính sách không cấp một đồng nào cho học sinh quốc tế ở cấp cử nhân: UCLA, Carnegie Mellon, University of North Carolina, Georgia Tech, Purdue, University of Maryland. Cho nên các bạn Việt Nam học ở NU thường đến từ các gia đình khá giả, có thể đóng từ 40.000 – 75.000 USD/năm cho học phí và ăn ở, hoặc các bạn rất giỏi đậu vào những trường nằm trong top 20 và được nhận nhiều tiền.
????̣? ??̣̂ ?ℎ?́ ??̣: 1) ??́? ???????? ?????????? ?ℎ?̛?̛̀?? ??́ ?ℎ?̛̃ “??????????” ????? ??̂? ??̉? ℎ?̣, ?ℎ?̛?? ?????? ??????? ??̀ ????????ℎ ??????? ??̀ ℎ?? ???̛?̛̀?? ℎ?̛̣? ??́ ???̣̂?. 2) ???????? ?????????? ?ℎ?̛?̛̀?? ??̂́? ?? ??̂̀ ??̂́ ℎ?̣? ???ℎ, ?ℎ?̛?? ????? ?????????? ?ℎ?̉ ??́ ?ℎ??̉?? 3.000 ???ℎ ???̂?, ??̀ ??????ℎ 2.200 ???ℎ ???̂?.
??????? ???? ??????? (???)
??́ ??̣: ??ℎ???? ???????, ???????? ???????, ?????? ??????????, ?????ℎ ???????, ??ℎ??ℎ ??????????, ????????? ???????, ??. ???? ???????, ???????? ???????, ????ℎ ???????, ??̀ ?????????? ???????.
- Kích thước nhỏ về diện tích lẫn số học sinh
- Lớp nhỏ
- Ngành học không đi sâu bằng
- Tập trung đào tạo sinh viên bậc đại học là chính, còn được gọi là ???????? ??????????
- Chỉ trao bằng cử nhân; rất ít bằng thạc sĩ, tiến sĩ, hoặc không có
- ??̂́? ??̀? ???́?? ??̛́? ??̣? ???? ???̂́? ??̂́ ??̣̂? ??̛̉ ???̂?
Dịch sang tiếng Việt là đại học khai phóng. Đây là loại trường độc đáo ở Mỹ và rất ít nước khác sở hữu mô hình giáo dục này. Ví dụ Fulbright University là đại học khai phóng duy nhất ở Việt Nam. LAC thường rất nhỏ, chỉ có khoảng 1,000-3,000 sinh viên. Vì thế, bạn sẽ ngồi trong các phòng học nhỏ với khoảng 10-20 học sinh thôi, giúp tăng sự tương tác giữa các sinh viên và giáo sư. Triết lý của một LAC hướng đến việc đào tạo một cá nhân toàn diện: một học sinh chuyên ngành toán không chỉ học lớp toán, mà còn học các lớp về chính trị quốc tế, hùng biện, lịch sử, và âm nhạc. Tương tự, một học sinh ngành hội họa không chỉ học các lớp nghệ thuật, mà còn học các lớp về sinh học, tài chính, và tâm lý. Quan điểm của những người tạo ra hệ thống LAC là các sinh viên khi tốt nghiệp ra và bước vào thế giới thực, họ sẽ đối mặt với vấn đề toàn cầu hóa, công nghệ phát triển chống mặt, máy móc thay thế nhiều công việc truyền thống. Cho nên hệ thống giáo dục khai phóng sẽ giúp người học thích nghi nhanh với những sự thay đổi đó, vì ở LAC, bạn sẽ học cách học (“learn to learn”) và học cách kết nối nhiều lĩnh vực khác nhau. Ở LAC, giáo sư tập trung dạy học nhiều hơn làm nghiên cứu. Họ đứng giảng gần như 100% các lớp học. TA có tồn tại nhưng rất hiếm so với NU. Bạn sẽ có cơ hội tạo mối quan hệ tốt với giáo sư, một yếu tố quan trọng nếu bạn muốn học lên cao học sau này vì bạn sẽ cần thư giới thiệu tốt từ họ.
Là môi trường nhỏ, cơ hội làm thực tập nghiên cứu vào mùa hè ở LAC không phong phú và đa dạng bằng các NU. Nên nhiều học sinh Việt Nam thường xin thực tập hè ở các đại học lớn hơn khác. Bên cạnh đó, ngành học không đi sâu như ở các NU. Ví dụ, họ có ngành Biology và chỉ thế thôi, chứ không có một ngành Microbiology hoặc Cellular Biology riêng biệt. Nếu bạn muốn chuyên sâu vào những lĩnh vực cụ thể này, bạn sẽ phải tìm giáo sư và tự tạo một giáo án riêng cho bản thân mình. Chính vì lý do này rất nhiều người tốt nghiệp từ các LAC tiếp tục học ở bậc thạc sĩ và tiến sĩ để cải thiện chuyên môn. Điểm yếu cuối cùng là LAC gần như không có hoặc có rất ít chương trình đạo tạo thạc sĩ và tiến sĩ. Nhưng dĩ nhiên đó không phải là vấn đề nếu bạn đang tìm một chương trình cử nhân thôi.
LAC là loại trường hào phóng nhất nhất với học sinh quốc tế ở Mỹ. Trong Top 100 LAC, đại đa số đều cho sinh viên rất nhiều tiền để đến học, mặc dù tổng chi phí (học phí lẫn ăn ở) của họ có thể lên đến 60.000 USD/năm hoặc 70.000 USD/năm. Học sinh Việt Nam khi học ở LAC thường đóng ở mức 20.000 USD/năm đến 30.000 USD/năm, nhờ vào lượng hỗ trợ tài chính từ các trường này. Một số bạn may mắn còn được nhận đủ ở các trường hàng đầu để đóng ít hơn 10.000 USD/năm hoặc không đóng đồng nào. Vì sự hào phóng này, Khương thường giới thiệu loại trường này cho các bạn Việt Nam từ những gia đình cần hỗ trợ cao.
????̣? ??̣̂ ?ℎ?́ ??̣: ?ℎ?̛?̛̀?? ??́? ???̛?̛̀?? ??????? ???? ??????? ??́ ?ℎ?̛̃ “???????” ????? ??̂? ??̉? ℎ?̣, ?ℎ?̛?? ??̣̂? ??̂́ ???̛?̛̀?? ??? ?ℎ?̀ ?ℎ?̂??: ?????? ??????????, ???? ?????????? ?? ???????, ???????? ??????????, ??????? ??????????, ??????? ??????????, ???????? ??????????
???????? ?????????? (???)
??́ ??̣: ?????????? ???????, ??????? ??????????, ????????? ??????????, ??????? ???????, ??ℎ??? ???????, ???????? ??????????, ??̂́? ??̉ ??́? ???̛?̛̀?? ????? ℎ?̣̂ ?ℎ?̂́?? ?????????? ????? ??????????
- Tương tự như NU nhưng quy mô nhỏ hơn
- Được chia thành 4 vùng: Đông, Tây, Nam, Bắc
- Tỷ lệ đậu thường cao hơn NU và LAC
Du học sinh Việt ít quan tâm đến thể loại REU này vì họ không nổi tiếng như NU và đôi khi không hào phóng bằng LAC. Nhưng rất nhiều REU sở hữu chất lượng giáo dục tốt và dễ vào. Về cơ bản, REU là một bản sao của NU nhưng quy mô bé hơn: họ có tương đối nhiều chương trình nghiên cứu cho sinh viên cao học nhưng khiêm tốn hơn NU, họ có tương đối nhiều học sinh, từ 3.000 đến 10.000 sinh viên, nhưng vẫn ít hơn NU. Vì Mỹ có rất nhiều trường thuộc thể loại này, US News xếp họ vào 4 vùng địa lý: đông, tây, nam, bắc, và xếp hạng mỗi trường theo từng vùng, chứ không có trường nào đứng đầu cả quốc gia cả. Ví dụ Providence College được xếp vào số 1 cho vùng phía bắc, Whitworth University đứng thứ 4, nhưng ở vùng phía tây. Dù xếp hạng cao, nhiều REU có tỷ lệ đậu khá cao. Ở Providence College là 47% và Whitworth lên đến 91%. Vì độ cạnh tranh ở những trường này thấp và hồ sơ nộp đơn khá dễ, nhiều trung tâm tư vấn ở Việt Nam liên kết với họ để giới thiệu học sinh Việt Nam vào. Bạn có thể gặp rất nhiều sinh viên nước mình ở một số trường như thế, đặc biệt các trường trong hệ thống California State University (CSU) như CSU-Fullterton, CSU-Northbridge, CSU-Long Beach.
Về mặt hào phóng với sinh viên quốc tế, Khương cảm thấy khó để mô tả khái quát chính sách tài chính của những trường loại này, vì có trường cho nhiều, có trường cho ít, không theo quy luật nào cả. Ví dụ, Providence College rất mắc, tổng chi phí của họ lên đến 70.000 USD/năm, không thua gì các NU và LAC, nhưng họ cũng cho kha khá. Trong khi các trường trong hệ thống CSU gần như chẳng cho đồng nào, nhưng tổng chi phí gốc tương đối thấp, nằm trong khoảng 30.000 USD/năm – 40.000 USD/năm. Vì vậy nếu bạn không nhận được sự hướng dẫn từ một tư vấn viên chuyên nghiệp khi chọn trường trong thể loại này, bạn sẽ gặp hên xui ngẫu nhiên khi xin tiền.
???????? ??????? (???)
??́ ??̣: ??????? ???????, ???????? ???????, ?????? ??????????, ?????? ???????, ?????-?????? ???????
- Tương tự như LAC nhưng định hướng đào tạo một ngành nghề cụ thể phổ biến hơn
- Được chia thành 4 vùng: đông, tây, nam, bắc
- Tỷ lệ đậu khá cao
- Không nhiều học sinh quốc tế
Các Regional College được xây dựng dựa trên hình mẫu của một Liberal Arts College: nhỏ, tập trung giáo dục bậc đại học, bậc cao học đôi khi tồn tại nhưng rất hiếm. Tuy nhiên, sự khác biệt lớn nhất nằm ở đề cương: Regional College sở hữu nhiều ngành chuyên về đào tạo nghề, để khi tốt nghiệp, sinh viên sẽ hướng vào một loại công việc cụ thể, ví dụ như accouting (để làm kế toán), graphic design (để làm thiết kế đồ hòa), nursing (để làm y tá). Trong khi đó, các LAC nhấn mạnh các ngành thuần túy, như maths, biology, psychology, philosophy, history, fine arts. Tương tự như Regional University, các Regional College có tỷ lệ đậu khá cao, thường trên 50%.
Học sinh quốc tế, cũng như học sinh Việt Nam, ít biết tới loại trường này, có lẽ là bởi vì chính sách hỗ trợ tài chính của họ khá mập mờ. Mặc dù tổng chi phí của các Regional Colleges tương đối thấp hơn các loại trường khác, ở mức 40,000 – 60,000 USD/ năm, nhưng việc chọn đúng trường cho nhiều tiền thật sự là hên xui. Nếu không có người hướng dẫn, bạn sẽ gặp khó khăn trong việc chọn đúng trường hào phóng với học sinh quốc tế.
Đây thực sự là bài viết rất sâu mà chúng ta phải nghiền ngẫm từng phần một. Chúc các bạn thành công!
SSDH (theo Khương Nguyễn)
