Sẵn sàng du học – “Ôi ở cái tuổi này nó đã biết gì đâu em?” là khoảng 60-70% câu trả lời của các bậc phụ huynh có con đang ở học kỳ 1 năm học lớp 12 (hoặc lớn hơn) khi được hỏi rằng: “đi du học, con anh/chị muốn học ngành gì/ sau này muốn làm gì?” Hãy cùng SSDH nghe tâm sự của chị Anh Thư, Nguyên Quản lý tuyển sinh của trường St Paul’s International College, Úc qua bài viết dưới đây.
Tôi đã thực sự bất ngờ sau khi tự thống kê lại! Tuy nhiên, khi tôi trực tiếp hỏi học sinh cùng câu hỏi đó, thì cũng có tới khoảng 70% học sinh cũng thực sự chưa xác định được định hướng học, khoảng 20% cũng xác định được lĩnh vực họ thích, nhưng có vẻ nghiêng theo ngành nghề do bố mẹ định hướng, lựa chọn sẵn hoặc nghiêng theo sự tư vấn bên ngoài xem “học ngành nào để dễ định cư” ở nước mà học sinh dự định đi học, và chỉ có 10% trong số học sinh tôi gặp là biết rõ/ xác định rõ không chỉ lĩnh vực, định hướng nghề nghiệp, thậm chí cả kế hoạch đường dài trong tương lai nữa.
Vậy có thực sự học sinh ở cái lứa tuổi 17, 18, hoặc thậm chí 19, 20 “đã biết gì đâu” theo như quan điểm của một số bậc phụ huynh không? Các bạn nghĩ như thế nào?
Theo cá nhân tôi, thì không phải hoàn toàn như thế? Nhiều khi gặp các em học sinh, tôi thấy thực sự thương các em, vì tại thời điểm rất quan trọng của cuộc đời, các em không được trao quyền quyết định cho tương lai của chính mình.
Tôi đã từng bị ám ảnh bởi một trường hợp, một em nam sinh cao to, cao khoảng 1.75m, cùng mẹ tới gặp tôi để xin tư vấn. Khi em ngồi xuống, tôi bắt đầu chào hỏi với một vài câu hỏi sơ qua về tình hình kết quả học tập và trình độ tiếng Anh. Khi vừa dứt câu hỏi, em học sinh chưa kịp trả lời, thì đã thấy người mẹ quay sang lườm, em học sinh trả lời xong, thì người mẹ nhắc: “nói to lên”, nói chung từng lời nói và cử chỉ của em đều bị mẹ nhắc tại chỗ. Em học sinh thì trong cả buổi nói chuyện mặt cúi gằm, không dám nhìn thẳng vào mắt tôi. Cũng phải thôi, nếu ai trong hoàn cảnh đó, lớn thế rồi bị mẹ mắng trước mặt người khác thì đều sẽ rất xấu hổ, lâu dần sẽ thành tự ti, thiếu quyết đoán. Khi tôi hỏi: “em thích học ngành gì?” Học sinh chưa kịp trả lời, thì người mẹ nói thay luôn: “nó chưa biết gì đâu, em tư vấn cho chị nên học ngành gì sau này dễ định cư lại, chị quyết định cho nó”.
Tôi đã nghe câu nói này nhiều rồi, nhưng lần này cảm giác của tôi khác, tôi thực sự thấy thương em, vì trước mắt tôi là hình ảnh một cậu bé trong thể xác to lớn, nhưng đang rụt rè cúi gằm mặt, và bị mẹ đối xử như một đứa trẻ 6 tuổi, và tôi thấy sau đó là một loạt những ức chế về mặt tinh thần và những hậu quả về sau…
Tôi đồng ý rằng, những sở thích, hoặc những định hướng ban đầu của học sinh ở lứa tuổi đó có thể không chính xác, và sau này, các em có thể phải thay đổi ngành học, hoặc nghề nghiệp, và đó chính là điều mà các bậc cha mẹ, những người có kinh nghiệm đi trước lo ngại. Nhưng, xin hãy cùng con ngồi lại, để trao đổi, thảo luận một cách có khoa học, bình đẳng và từ sớm, và để đưa ra quyết định của mình. Ở đây có 2 vấn đề tôi muốn bàn sâu là thế nào là sự “khoa học, bình đẳng” và khi nào là “sớm”.
Bàn luận một cách khoa học mà tôi đề cập ở đây, là có sự nghiên cứu hoặc được tư vấn một cách khoa học và chuyên nghiệp về việc định hướng nghề nghiệp trong tương lai. Cần xác định được rõ giữa các vấn đề “sở thích”, “khả năng’’ và “nhu cầu thị trường”. Các trường hợp khó thường là học sinh không tìm được nhóm nghề nghiệp chung giữa “sở thích cá nhân”, “khả năng của bản thân” và “nhu cầu của thị trường”. Một số khác lại gặp khó khăn ở việc: “thực sự em không biết em thích cái gì”. Bàn luận một cách “bình đẳng” ở đây là bố mẹ hãy đóng vai trò là một nhà tư vấn hướng nghiệp, không theo kiểu “giả vờ dân chủ” (tức là giả vờ hỏi ý kiến con và cho con quyền quyết định nhưng lại áp dụng các biện pháp kèm theo để hướng con theo quyết định của mình).
Ví dụ như, cha mẹ lấy ví dụ của bản thân ra để làm tấm gương cho con: “ngày xưa mẹ cũng thích làm giáo viên, nhưng ông bà nói mẹ nên học kế toán, mẹ theo ông bà, nên giờ mẹ mới được như thế này, mẹ thấy cũng chẳng sao hết.., hoặc “dọa dẫm”: con không nghe bố mẹ, sau này con thất bại ráng chịu.
Vài tháng trước, tôi từng gặp một em học sinh học rất giỏi, điểm tổng kết lớp 11 là 9,0, điểm IELTS 7.5, học một trường danh tiếng. Em biết rõ rằng, em thích học ngành Kinh Tế , nhưng lựa chọn đi du học của em là ngành Khoa học Máy Tính. Tôi hỏi em tại sao? Em đã nghĩ kỹ chưa? Em nói rằng, vì bố mẹ em định hướng cho em như thế, em nghĩ là em theo ngành như bố mẹ định hướng sẽ an toàn hơn, em sợ đi theo ngành em thích, sau này “đầu ra” sẽ khó, trong ánh mắt em lúc đó tôi thấy ánh lên sự lo sợ phải chịu trách nhiệm đối với quyết định của mình và đặc biệt, tôi cảm thấy một sự chán nản khi em phải nói về chuyện công việc sau này.
Vâng, sự tự lựa chọn luôn đi kèm với việc tự chịu trách nhiệm, theo tôi, đó là điều hiển nhiên của cuộc sống này, và con trẻ cần phải tập với điều đó từ khi còn nhỏ, thậm chí là từ lúc bắt đầu từ lúc tập đi cơ. Thay vì việc chia sẻ hoặc chịu trách nghiệm thay cho con, tôi nghĩ cha mẹ nên thử để con tập dần việc tự chịu trách nghiệm với quyết định của mình! Vì khi con đã xác định tinh thần “tự lực cánh sinh” thì con cũng sẽ phải thực sự tìm hiểu sâu sắc để đưa ra quyết định, và thậm chí có kế hoạch thực hiện, nghiêm túc và nỗ lực thực hiện kế hoạch đó. Vì đi du học không bao giờ và chưa bao giờ là dễ dàng và trải toàn hoa hồng cả, mà sẽ là chặng đường dài khó khăn nhiều thăng trầm, người thành công sẽ là người chăm chỉ, kiên định, kiên trì, và bền bỉ. Còn nếu như con trẻ đi theo sự lựa chọn của cha mẹ, nếu một lúc nào đó, trên chặng đường đi của mình, khi gặp khó khăn, con trẻ cũng sẽ tìm ra được lý do để “đổ trách nghiệm” cho 1 người/ 1 yếu tố khách quan khác.
Ví dụ như, tôi gặp không ít những trường hợp, những em sinh viên đang học giữa chừng, bị bố mẹ phát hiện học tập không tốt thì đã giải thích/than thở với bố mẹ rằng học khó quá, điểm kém quá, học không hứng thú, ngành nghề học không phù hợp, không hay… và lí do “không phải vì em không cố gắng, nhưng mà thầy giáo thế nọ…trường thế kia…nhà em ở thế nọ…điều kiện đi lại khó khăn…thời tiết khắc nghiệt…các bạn trong lớp thế nọ thế kia…hoặc con không thấy hứng thú với ngành này, con học không hợp…”. Có nhiều bậc phụ huynh nói rằng: “thôi, đây là một bước ngoặt lớn của cuộc đời con, mình đã nhỡ quyết định thay con suốt rồi, giờ “thêm nốt lần nữa” cho yên tâm, vì khổ…nó quen thế, nó đã biết cái gì đâu, nốt lần này rồi sau này cho con tự quyết những cái khác”.
Quyết định của mỗi phụ huynh không có đúng và sai, chỉ có điều, mỗi quyết định sẽ dẫn con em chúng ta đi theo các hướng khác nhau. Nếu may mắn, con trẻ đi đúng thì và thành công thì tốt. Nhưng nhỡ rủi thì thì cũng thật đáng tiếc. Tôi có người họ hàng, nghe theo định hướng của cha mẹ, đi học ngành kỹ thuật, trong quá trình học, cũng là một sự cố gắng “vật vã” vì chẳng có tí hứng thú gì với các môn học, ngành học đó…học xong bậc Thạc Sỹ rồi, đi làm công việc khá tốt, vậy rồi, khi tới 30 tuổi, lại quyết định vứt bỏ tất cả quay sang làm kinh doanh ở lĩnh vực chẳng liên quan gì tới những thứ đã học, thế mà người này lại kinh doanh thành công, gia đình không ai có cớ gì để cản trở nữa, giờ gặp ai hỏi thăm là lại nói “ Biết thế này, em đi học Kinh Doanh ngay từ đầu, phí mất bao nhiêu thời gian”.
Ngẫm lại với bản thân tôi, tôi không quên được ngày tôi cảm thấy mình “được làm người trưởng thành”, là khi học lớp 12, đăng ký đi thi đại học. Cô giáo bảo cả lớp về chuẩn bị tìm hiểu trường, ngành để chuẩn bị đăng ký nhé. Tôi hồn nhiên về nhà hỏi bố: “Bố ơi, con đăng ký thi trường gì bố nhỉ”. Bố trả lời: “Ơ, cái này tùy con, con thích học ngành gì thì con tìm hiểu và tự quyết định nhé”. Bố không biết là thực sự tôi rất sốc và choáng. Nhưng cũng chính từ lúc đó, tôi hiểu ra rằng, giờ tôi sẽ phải lựa chọn ngành học, trường học và tự chịu trách nhiệm cho quyết định của mình. Tôi đã tìm hiểu, và tự lên kế hoạch cho mình, lúc đó tôi nghĩ, vấn đề của tôi, không phải là việc thi đỗ đại học, mà là mình ra trường sẽ làm gì và trở thành người như thế nào? Đó là một cảm giác thực sự hạnh phúc!
SSDH team
