Sẵn sàng du hoc – Những sự cố liên quan đến công việc khiến cho 22 tu nghiệp sinh thiệt mạng trong 3 năm qua cho thấy nguy cơ người lao động đến Nhật Bản sẽ phải đối mặt với tình trạng nguy hiểm hoặc bóc lột.
Theo số liệu về tu nghiệp sinh nước ngoài do Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản thống kê công bố hôm Chủ nhật vừa qua, kể từ năm 2014 đến nay, trong 22 trường hợp tử vong chủ yếu do tai nạn lao động, có một trường hợp do làm việc quá sức (karoshi).
Trung bình có 475 trường hợp xảy ra tai nạn lao động/năm phải bồi thường qua bảo hiểm tai nạn lao động và nghỉ phép từ 4 gày trở lên. Tỷ lệ tử vong do lao động của người nước ngoài cao hơn đáng kể so với tỷ lệ của tất cả người lao động.
Một lớp đào tạo tu nghiệp sinh ở Nhật Bản. Ảnh: Kyodo
Chính phủ Nhật vào năm 1993 đã giới thiệu chương trình đào tạo với mục chuyển giao bí quyết của Nhật sang các nước đang phát triển. Nhưng chương trình, áp dụng cho nông nghiệp và sản xuất trong số các ngành khác, lại nhận được những chỉ trích cả trong và ngoài nước rằng là một biện pháp nhập khẩu lao động giá rẻ. Các trường hợp làm việc bất hợp pháp giờ, tiền lương chưa thanh toán, bạo lực và các điều kiện khắc nghiệt khác cũng đã được báo cáo.
Theo Bộ Tư pháp, các học viên nước ngoài đang tăng lên, với 167,641 người đăng nhập vào năm 2014; 192,655 vào năm 2015 và 228,589 vào năm 2016. Với 22 người chết trong 3 năm, tỷ lệ tử vong do lao động làm việc khoảng 3,7/100.000 học viên.
Trong toàn quốc, số liệu của Bộ Lao động cho thấy số tử vong vì lao động trong tất cả các ngành công nghiệp là 2,957 – hay 1,7 người chết/100.000 nhân công.
Akira Hatate, Giám đốc Hiệp hội Quyền tự do dân sự Nhật Bản – một chuyên gia về hệ thống thực tập sinh – chỉ ra rằng có thể có nhiều trường hợp liên quan đến các học viên nước ngoài do các tiêu chuẩn báo cáo lỏng lẻo của Chính phủ.
Theo ông, tai nạn lao động thường xảy ra với những người không phải là người Nhật bởi vì họ "không quen thuộc với nơi làm việc của Nhật Bản, họ thường làm việc cho các công ty nhỏ và vừa không quan tâm tới sự an toàn và sức khoẻ tại nơi làm việc. Học viên (cũng) không thể giao tiếp thông thạo tiếng Nhật. "
"Cũng có trường hợp các học viên, người không thể làm việc do chấn thương, buộc phải trở về nhà. Che giấu tai nạn lao động tràn lan, "Hatate nói.
Học viên Việt Nam chiếm đông đảo nhất trong số các tu nghiệp sinh tại Nhật Bản, với hơn 26.000 người. Ảnh: Kyodo
Một người Việt Nam bị thương trong công việc nói rằng ông chủ của anh đã bỏ tiền bảo hiểm. Người đàn ông 23 tuổi này đã tới Nhật Bản vào tháng 7/2015 để làm việc tại một công ty xây dựng ở Tokyo.
Không có kinh nghiệm trước khi làm nghề mộc, anh làm việc tại các khu vực xây dựng nhà ở và lương tháng khoảng 120.000 yên. Các học viên cho biết anh đã bị thương vào tháng 5/2016 khi ngón tay cái vô tình bị đóng đinh trên máy. Anh đã phải nhập viện trong 5 ngày và sau khi xuất viện nghỉ một ngày. Ngày hôm sau, anh tiếp tục công việc bằng ngón tay cái của mình trong băng giá. Một năm sau, anh bị thương bàn tay của mình trong quá trình dỡ hàng.
Ngay cả khi đang làm việc, công ty đã nộp đơn bồi thường cho người lao động, nói rằng anh đã vắng mặt dài hạn và trích dẫn một giấy chứng nhận y khoa cho biết anh cần 3 tháng để hồi phục. Khoảng 900.000 yên đã được chuyển vào tài khoản ngân hàng của anh, nhưng chủ nhân nói rằng tiền không phải là của anh và yêu cầu giao lại nó. Học viên Việt Nam nói rằng mình đã bị cướp tổng cộng là 220.000 yên.
Do thiếu kinh nghiệm trong lĩnh vực này và kỹ năng tiếng Nhật kém, người đàn ông này thường mắc phải sai lầm. Png chủ sẽ mắng chửi và yêu cầu trở về nước, hoặc buộc phải cúi đầu xin lỗi. Người đàn ông cho hay anh đã chịu đựng sự ngược đãi vì nợ khoảng 1,4 triệu yên cho các cơ quan khác nhau, bao gồm cả phía Việt Nam, nơi đưa anh đi tu nghiệp. Anh trở về Việt Nam tháng trước.
Shiro Sasaki, Tổng thư ký Liên minh Công nhân Zentoitsu cho hay:
"Người nước ngoài không biết về hệ thống bồi thường cho công nhân, và có rất nhiều công ty nghĩ rằng mọi thứ có thể được giải quyết bằng cách các học viên trở về quê hương của họ".
Theo Sasaki, cách mà các công ty này đối xử với các học viên nước ngoài sẽ không bao giờ được chấp nhận cho công nhân Nhật Bản. Dữ liệu mới nhất được đưa ra khi chính phủ tiến tới mở rộng phạm vi của hệ thống do tình trạng thiếu lao động trên toàn quốc.
Theo một luật mới có hiệu lực vào tháng 11, dịch vụ chăm sóc được thêm vào danh sách các lĩnh vực mà các học viên nước ngoài có thể làm việc. Sự thay đổi này đã được thực hiện khi các công ty phải vật lộn để vượt qua sự thiếu hụt trầm trọng của các nhân viên chăm sóc sức khoẻ trong một ngành công nghiệp ngày càng trở nên quan trọng trong bối cảnh dân số già đi nhanh chóng.
Theo một khảo sát của Cục Nhập cư, số người Việt Nam trong Chương trình Đào tạo Kỹ thuật viên Quốc tế của Nhật Bản dành cho người nước ngoài đã lên đến 26.437 người tính đến giữa năm 2017. Các học viên từ Trung Quốc đông thứ nhì, với 16.863 người. Tiếp theo là Indonesia ở 4.558, Thái Lan ở 2.160 và Philippines với 2.043.
Thái Hải (SSDH) – Theo Vietnamnet
