Sẵn sàng du học – Sự công nhận văn bằng nước ngoài là một yếu tố quan trọng nếu muốn thúc đẩy sự lưu thông của sinh viên trên khắp châu Âu, đây cũng là một phần của kế hoạch mới cho Vùng Giáo dục Châu Âu. Khi được thực hiện đầy đủ và đúng đắn, bằng cử nhân hoặc bằng thạc sỹ ở một quốc gia này sẽ có giá trị tương đương tại một quốc gia khác.
Lễ tốt nghiệp tại ĐH Rutgers, Mỹ
Sau thông cáo của Yerevan, nhóm tiên phong về công nhận bằng cấp tự động đã được thành lập, cùng các đối tác từ các trung tâm khác của châu Âu (ENIC-NARICs), Nuffic đã xây dựng hoạt động và nghiên cứu cách thức để tự động công nhận bằng cấp. Sự khác biệt có thể được nhận thấy giữa mô hình dựa vào các thỏa thuận hợp pháp và các mô hình có các cách tiếp cận mềm dẻo hơn.
-
Các hiệp định song phương và đa phương
Mô hình đầu tiên là mô hình liên quan đến các hiệp định song phương và đa phương. Trước khi có thông cáo Yerevan, các hiệp định ràng buộc về mặt pháp lý về việc công nhận bằng cấp tự động đã được sử dụng. Điều này đặc biệt đúng với các nước láng giềng, chủ động đi đến các thỏa thuận chính thức về việc tự động công nhận bằng cấp của nhau. Có một số hiệp định song phương và đa phương trong tất cả các khu vực của Vùng Giáo dục Đại học Châu Âu (EHEA), ví dụ như Quyết định của Benelux về sự công nhận các bằng cấp giáo dục đại học. Các thoả thuận pháp lý cung cấp cơ sở vững chắc và lành mạnh cho quá trình đưa ra quyết định. Việc đi đến thỏa thuận là một quy trình đòi hỏi thời gian nên đây cũng là lý do mà các thỏa thuận này hiện vẫn đang bị hạn chế ở một số quốc gia.
-
Danh sách các văn bằng
Một mô hình pháp lý khác dựa trên danh sách các quốc gia được chấp thuận là mô hình không dựa trên các hiệp định song phương hoặc đa phương vì các quốc gia có thể đơn phương đưa ra quyết định. Mặc dù danh sách cũng có hạn chế ở một số quốc gia nhất định, mô hình này vẫn cung cấp những thủ tục minh bạch và đơn giản để công nhận bằng cấp một cách nhanh chóng và công bằng về nhất. Việc này đòi hỏi quá trình biên soạn danh sách và cập nhật phải diễn ra thường xuyên. Hơn nữa, bản chất pháp lý làm giảm đi sự linh hoạt và khó thay đổi để thêm vào các bằng cấp mới.
-
Các thỏa thuận không mang tính pháp lý
Lựa chọn thứ ba là thỏa thuận không phụ thuộc vào luật pháp giữa các nước mà dựa trên sự công nhận lẫn nhau. Nhóm tiên phong về công nhận bằng cấp tự động tin rằng sự hợp tác khu vực này sẽ là một bước tiến hướng đến thành công của quá trình công nhận tự động trong EHEA. Để đáp ứng khuyến nghị này, các nước Bắc Âu đã cùng nhau xây dựng một cuốn sổ tay nhập học với mục đích tạo ra một công cụ minh bạch để cung cấp thông tin về các hệ thống giáo dục khác nhau và bao gồm một bảng so sánh cấp độ bằng cấp của các quốc gia. Những người nộp đơn có bằng cấp được đề cập trong bảng sẽ có đủ điều kiện để học tiếp lên các cấp học cao hơn trong phạm vi khu vực.
-
Nhận dạng tự động 'de facto'
Mô hình thứ tư và cuối cùng để công nhận tự động các bằng cấp là mô hình của sự tự thừa nhận 'de facto'. Khi đưa ra một danh mục các thông lệ hiện hành, nhiều nước EHEA đã ‘tự động’ chấp nhận bằng cử nhân và thạc sĩ trình độ chuyên môn từ các nước EHEA khác. Họ thực hiện quá trình này mà không cần đề cập đến các thủ tục chính thức hoặc các thỏa thuận công nhận bằng cấp. Tuy nhiên, để áp dụng trên thực tế, các quốc gia phải đáp ứng một số yêu cầu tối thiểu. Việc đầu tiên là việc thực hiện Công ước Công nhận Lisbon, là khuôn khổ pháp lý để công nhận các bằng cấp trong giữa các nước EHEA. Đây là điều kiện tiên quyết để chứng nhận bằng cấp, cũng như để chứng minh sự hiện diện của một hệ thống đảm bảo chất lượng được dựa trên các tiêu chuẩn Châu Âu và Hướng dẫn đảm bảo chất lượng trong Vùng Giáo dục Đại học Châu Âu.
Mặc dù các thoả thuận pháp lý cung cấp cơ sở vững chắc cho việc ra quyết định nhanh chóng và công bằng, nhưng chúng rất khó thực hiện. Các thoả thuận không phụ thuộc vào luật pháp vẫn còn tính mơ hồ nhưng lại dễ dàng để thực hiện và mang lại những kết quả đáng chú ý. Điều này cũng giúp cho việc đáp ứng với sự phát triển liên tục trong giáo dục đại học được linh hoạt hơn. Hơn nữa, chúng có thể là bước đầu tiên hướng tới một nền tảng pháp lý. Các quốc gia muốn có được sự công nhận tự động cần cân nhắc thật kỹ lưỡng những lợi thế và bất lợi của từng mô hình hoặc cũng có thể quyết định áp dụng đồng thời các cách tiếp cận khác nhau. Đơn cử như Hà Lan đã có thỏa thuận đa phương với Bỉ và Luxembourg với việc áp dụng quy trình công nhận tự động de facto đối với hầu hết các quốc gia EHEA.
Người dịch: Trung Hiếu (SSDH)
